AYAKTA KALAN BİR YAPININ ÖYKÜSÜ
- Detaylar
- Kategori: Büyükkarapınar Yazıları
- Yayın tarihi: Çarşamba, 22 Ekim 2014 23:13
- Yazar: hasan-simsek
- Gösterim: 2346
ŞİMDİKİ ADI BÜYÜKKARAPINAR OLAN ZENONOPOLİS-ISAURIA’DA AYAKTA KALAN BİR YAPININ ÖYKÜSÜ
İstanbul Teknik Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mimar Turgut Saner, Zenonopolis- Isaurıa ( Elmayurdu/Büyükkarapınar )’te yapmış olduğu mimari tespit çalışmalarının bir özetini sizlere vermeye çalışacağım. ( 1 ) Söz konusu yer, Karaman ili, Başyayla İlçesi’ne bağlı Büyükkarapınar Köyü’nde 2008 ( 21- 23 Ağustos) ve 2009 ( 10-18 Ağustos ) yıllarında Prof. Dr. Turgut SANER ve ekibi iki defa köye giderek çalışmalarını tamamlamıştır. ( 2)
Büyükkarapınar Köyü Orta Toroslarda ( Taşeli Yöresinde), antik Coğrafya’da Isauria’nın sınırları içinde, Göksu Irmağı’nın (Ermenek Çayı’nın ) bir kolu olan Küçüksu’yun başlangıcında gelişmiş bir yerleşmedir. Turgut SANER’e göre bu nokta eski adı Rusumblada olan Doğu Roma imparatoru Zeno’nun doğduğu kasaba olması nedeniyle onurlandırılarak adı Zenonopolis olarak değiştirilen ve daha sonra hep bu adla tanınan yerleşmenin bulunduğu yerdir.(3)
2008 çalışması Büyükkarapınar köyünün yaylasında bulunan kilise kalıntısında odaklanmıştır. Yapı yayladaki belirgin bir yükseltinin/tepenin üzerindedir. Bugüne kadar büyük tahribat görerek ulaşmıştır. Güneyde, iki büyük ayağı birbirne bağlayan kemeri ayaktadır, bu kalıntının kuzeyinde de yasal olmayan kazılarla ortaya çıkmış bir diğer ayak kalıntısı ile duvar hattı saptanmıştır. Bu izler bazilikal bir düzenlemeyi akla getirmektedir. Kilesinin yerleştiği yükselti ( yaklaşık 1650-1700 m ) kısmen kayalık bir doğaya sahiptir. Yapının güneydoğusunda kayaya oyulma bir mezar, güneyinde kayaya oyulmuş büyük bir mekân görülmektedir. Yakın çevresinde herhangi başka bir kalıntıya rastlanmamıştır. Kilisenin doğusunda sarp kayalıklar ve sert bir eğim üzerinde çoğunluğu ardıç ve ladinden oluşan ormanlık bir alan mevcuttur. Bulunduğu yer aynı zamanda Akdeniz’i ( Alanya, Gazipaşa-Karamana ) İç Anadolu’ya bağlayan bir kervan yolu güzergâhıdır.
Kilisenin bugün Polonya’da bulunan, bu sitten ( 4 ) 20. yüzyıl başlarında götürülmüş bir yazıtta adı geçen Hristiyan şehidi Aziz Sokrates’e adanmış yapı olması güçlü bir olasılıktır.
Yapım tekniğini ve mimarî dekorasyonunu esas alan genel gözlemler, yazının tarihiyle ( 488 ) uyum içindedir. Yazıtta kiliseye bir kaynaktan su iletildiği, daha doğrusu su iletim sisteminin onarıldığı anlatılmaktadır(5 ). Gerçekten de yapının batısında, bugün bahçeler içinde kalan bir su kaynağı ve buradan devam eden kayalık alanların yer yer düzlendiğini gösteren zayıf izler vardır. Köylülerin ifadesine göre taştan olukların ( su taşıma kanallarının ) yakın zamana kadar alanda görülebildiği yönündedir.
Bu satırların yazarı olarak ben, 2010 yılı Ağustosunda kilisenin bulunduğu tepe üzerinde dikkatlice yaptığım gözlemlerde, su kanlarlının kırıntılarını (büzler/kiremit kalıntıları vb.) yapılan tahribatları ben de üzülerek gördüm ve yaşadım( 6 )
Bilim Heyeti tarafından, ilk çalışmada öncelikle kilisenin 1/100 vaziyet planı ve alanın topografyası çıkarılmış,1/50 ölçek için planı, kesitleri görüntüleri alınmıştır. Yapı alanında çok sayıda taş çatı kiremit parçası vardır; bunlardan da örnekleme amacıyla, boyut ve biçim açısından veri niteliği taşıyanlar büyük ölçekli çizimler üretmek üzere belgelenmiştir. Aynı şekilde “S “ biçimli profil veren mimari parçalar, motifleri tanınamayacak oranda bozulmuş olmakla birlikte bezemeli üç taş levha parçası da belgelenen önemli yüzey buluntuları arasındadır.
( Devamı gelecek sayıda.)
22.10.2014.Hasan ŞİMŞEK.
__________________________________________________________
1) Kemer ve köyün tarihi ile ilgili kapsamlı yazımı Prof. Dr. Turgut Saner ve NTV tarihten Ahmet Yeşiltepe ve diğerlerini kaynak göstererek kapsamlı olarak “ Köyüm Büyükkarapınar “” kitabında yazmıştım.
2) Kültür Bakanlığı tarafından yayınlanan ISSN: 1017-7663, Allâme Matbaacılık Hizmetleri tarafından 2011 yılında yayınlanan kitapta Büyükkarapınar 107-114. sayfalarda Turgut SANER imzası ile “ Zenonopolis-İsaurıa Çalışmaları 2008-2009 ) olarak yer almıştır.
3) Zenonopolis’te gerçekleştirilen çalışmaların ön sonuçları ve ilk genel düşünceler şimdiye kadar Osmanlı Bankası etkinliklerinde ( 25 Kasım 2009 )ve İstanbul Alman Arkeoloji Enstitüsü Kollokyumuu kapsamında ( 29 Mart 2010 9 paylaşılmış, ayrıca Toplumsal Tarih Dergisi’nde tanıtılmıştır: ( T. Saner, “İmparator Zeno’nun Köyü Büyükkarapınar ( Zenonopolis ve Aziz Sokrates Kilisesi “ Toplumsal Tarih 193/2010.s. 44-47 ).
4) sit: tarih öncesinden günümüze kadar değişik çağların ve uygarlıkların kültür değerlerini temsil eden eser veya kalıntı.
5) Kilisenin bulunduğu yer yukarda metinde de anlatıldığı gibi çevresine egemen bir tape üzerindedir. Suyun getirildiği kaynağa köylüler “Beypınarı”derler. Kaynakla kilise arasında dar bir boğaz bulunur. Köylüler oraya Mezarlık Gediği derler. O günün tekniği ile dar ve alçak bir boğazdan tepedeki kiliseye su getirmek ( birleşik kaplar usulü )büyük bir emeğin ürünü olmalı.
6) Kilisenin kuzey kısmında 200 m aşağıda ve su kayağının başında bizim üç parça tarlamız var. Bu nedenle bilim heyeti kadar olmasa da yöreyi az çok iyi bilen kişilerden biri olduğumdan yazar Turgut Saner’in yazısına eklemeler yaparak katkıda bulundum.